Mantarların Sıradışı Dünyası

İçerik Yazarı: Gülseren Metin

Editör: Azize Eda Taşkın

Tasarım: Hatice Ece Uzal

Mantarlar (fungi), hif olarak isimlendirilen bir hücre duvarı ile çevrili ipliksi somatik bir yapıya sahip, hücre duvarında kompleks karbonhidratlar (kitin ve glukan) içeren ve emilim yoluyla beslenen spor üreten organizmaların adıdır. Ökaryotik hücre yapısına sahiptir. Kök, gövde ve yaprak benzeri yapıları yoktur.

Mantarlar nitekim nemli alanlarda yaşarlar ve saprofit olarak beslenirler, heterotrof canlılardır. Fotosentez yapamazlar bu nedenle klorofil ve kloroplast bulundurmazlar. Mantarların alglerle oluşturduğu yaşama liken adı verilir. Depo şekerleri olarak glukozu glikojen olarak depolarlar.

Ekosistemin önemli bir parçası olan mantarlar, bitki ve hayvan kalıntılarını ayrıştırarak birtakım elementlerin serbest kalmasını sağlamaktadır. Mantarlar özellikle orman ekosistemlerinde hemiselüloz, pektin, lignin ve selüloz kullanma kabiliyetleri sebebiyle bitki kalıntılarının ayrışmasında oldukça önemli bir rol oynamaktadırlar. Mantarların aktivitesi neticesinde yeşil bitkiler tarafından tüketilen CO2 atmosfere bırakılır ve toprak yapısının bitki büyümesi açısından elverişli hale gelmesi sağlanmaktadır.

Mikorizal mantarlar bitkiler ile yararlı birliktelikler oluşturarak çözünmüş minerallerin bitki ile alımını kolaylaştırmaktadır. Sağlıklı bazı bitkilerin yapraklarında ve dallarında rastlanan endofitik mantarlar, bitkiyi yediklerinde zehirlenmelere yol açabilen böcekler başta olmak üzere hayvanlar açısından oldukça koruyucu bir işleve sahiptirler.

Zehirli olmayan mantarlar oldukça zengin bir besin kaynağıdır. Vitamin, antibiyotik ve bazı hormonların mantarlardan üretildiği bilinmektedir. Bunlardan özellikle penisilin mantarından elde edilen antibiyotik çok etkilidir ve çıban, ateşli hastalıklar, zatülcenp, menenjit, böbrek iltihabı gibi hastalıklarının tedavilerinde kullanılmaktadır. Bununla birlikte tabiatta zehirli mantarların da var olduğunu hatırlatmakta fayda vardır.

Mantarlar alkol, ekmek, peynir ve çeşitli ilaçların üretiminde kullanılmaktadır. Hamura ilave edilen maya mantarları CO2'yi çeşitli reaksiyonlarla açığa çıkararak hamurun kabarmasını sağlamaktadır. Kimi mantarların üretmiş olduğu metabolik ürünler toksik etkiye sahip olabilmektedir. Bazı mantarlardan ekstrakte edilen etken maddeler tarımsal mücadeleye yönelik ilaç üretiminde ve bakteriyel kökenli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.