Mecburi Glutensiz Yaşam: Çölyak Hastalığı

İçerik Yazarı: Yağmur Nisa Bozkurt

Editör: Azize Eda Taşkın

Tasarım: Hatice Ece Uzal

Çölyak hastalığı, buğday, çavdar ve arpa gibi tahılların tüketimi sonucu, gluten proteinine karşı genetik yatkınlığı olan bireylerde gelişen bir bağırsak emilim bozukluğudur. Bu hastalıkta, glutenin tetiklediği immünolojik reaksiyon, ince bağırsağın iç yüzeyinde bulunan ve besinlerin emilimini sağlayan villus adı verilen çıkıntılara zarar verir. Sonuç olarak, başta vitaminler ve mineraller olmak üzere vücudun ihtiyaç duyduğu çeşitli besin maddelerinin emilimi azalır.

Çölyak hastalığının prevalansı coğrafi farklılıklar göstermektedir. Bu otoimmün hastalık, tanısındaki zorluklar nedeniyle uzun yıllar boyunca yetersiz raporlanmıştır. Beslenme alışkanlıklarındaki değişiklikler, hastalığa ilişkin farkındalığın artması ve antikor tarama testlerinin yaygınlaşması ile birlikte atipik veya sessiz vakalar da tanınmaya başlamış ve son 20 yılda dünya genelinde çölyak hastalığının prevalansında artış görülmüştür.

Ancak, hastalığın görülme sıklığındaki bu artışa rağmen, teşhis edilmeyen birçok hasta bulunmaktadır. Çölyak hastalığının kesin tanısı ince bağırsak biyopsisi ile konur. Ülkemizde çölyak hastalığının görülme sıklığı %0.3 ile %1 arasında değişmektedir.

Gluten hassasiyeti olan bireylerde en sık görülen belirtiler sindirim sorunlarıdır. Karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal veya kabızlık gibi sindirim sistemi sorunları gluten hassasiyeti belirtileri arasında yaygındır. Diğer belirtiler arasında sık sık baş ağrısı, migren veya yorgunluk gibi sistemik semptomlar ve bazı cilt problemleri yer alır. 

Özellikle egzama, sedef hastalığı veya ciltte kızarıklık gibi durumlar gluten tüketimine bağlı olarak ortaya çıkabilir. Çölyak hastalığı ve gluten hassasiyeti kapsamındaki diğer hastalıklar için günümüzde bilinen tek tedavi yöntemi glutensiz diyettir. Gluten hassasiyeti olan bireylerin tükettiği besinlere dikkat etmeleri gerekmektedir. Glutensiz tahıllar, taze meyve ve sebzeler, et, balık, tavuk, baklagiller ve süt ürünleri bu diyetin temelini oluşturur.

Gluten hassasiyeti tamamen tedavi edilmese de, semptomların kontrol altına alınması mümkündür. Gluten içeren gıdalardan tamamen kaçınmak ve tüketilen ürünlerin etiketlerini dikkatlice kontrol etmek büyük önem taşır. İşlenmiş gıdalardan kaçınılarak doğal ve taze besinler tercih edilmelidir. Ayrıca, bağırsak sağlığını korumak için lifli gıdalar tüketmek ve stresin kontrol altına alınması ve yeterli dinlenme genel sağlık açısından faydalıdır. Bu stratejiler, gluten hassasiyeti olan bireylerde semptomların kontrol edilmesine ve yaşam kalitesinin artırılmasına yardımcı olabilir.