Çıplak Kör Fare: Heterocephalus glaber

İçerik Yazarı: Azize Eda Taşkın

Editör: Azize Eda Taşkın

Tasarım: Sudenaz Şencan

Dünyanın en çirkin hayvanı olarak nitelendirilen çıplak kör fareler, kanser araştırmalarına büyük katkılarda bulunmuşlardır.

Doğu Afrika’nın sadece yarı kurak bölgelerinde yeraltı tünellerinde koloniler halinde yaşayan çıplak kör fareler, isimlerinin aksine tamamen çıplak ve kör değillerdir. Yüzlerinde, kuyruklarında ve ayak parmaklarında duyusal işlevli tüyleri ve neredeyse kör olacak kadar ufak gözleri vardır. Önemli olan koku alma duyularının yanı sıra, zemindeki titreşimlere ve havada oluşan hava akımlarının hareketine karşı da son derece duyarlı bir yapıları vardır. Çıplak kör fareler karmaşık yeraltı tünellerinde sadece kendi kolonileri ile yaşarlar. Bu tünellerde bazen dallanma o kadar fazladır ki toplam tünel uzunluğu 4 kilometreye kadar çıkabilir. Bir koloni ortalama 70 bireyden oluşur. Bazı kolonilerin 300 bireye kadar ulaştığı gözlemlenmiştir. Etraftaki kolonileri istila eden çıplak kör fareler, esir aldıkları yavruları köleleştirip kendi kolonilerine dahil edebiliyor. Vücut ısılarını muhafaza etme yeteneği diğer memelilere göre eksiktir. Termoregülasyon için bir araya toplanıp ısı kaybını azaltmaya çalışırlar ve bunun yanı sıra yeraltı tünellerinin yeryüzüne olan yakınlığını değiştirerek ısı dengelemeyi başarabilirler. Çıplak kör fareler, kemirgenler arasında en uzun yaşam süresine sahip olup 30 yıla kadar yaşam sürebilirler. Evrim sürecinde kazandıkları muntazam esneklik ve buruşukluk özellikleriyle dikkat çeken cilt yapıları, içerdikleri moleküller sayesinde olası tümör yayılımını önlerken aynı zamanda kanser riskini de azaltıyor.  Çıplak kör farelerin bağ dokusundaki fibroblast hücrelerinde, "Hyaluronik Asit" adı verilen bir molekülün yoğun miktarda bulunduğu gözlemlenmiştir. Hyaluronik asit, çıplak kör farelerin cildine elastik yapısını kazandıran temel bileşenlerden biridir. Bunun yanı sıra, bu molekül hücrelerin çevresinde sıkı bir ağ oluşturarak tümör oluşumunu engelleyebilir. Çıplak kör farelerde kanser oluşumunu en aza indirgeyen faktör, Trp53 geninin aşırı aktivasyonudur. Bu genin yoğun aktivasyonu, kanser riskini düşürmede önemli bir rol oynamaktadır.

 Arama motorlarında "dünyanın en çirkin hayvanı" yazıldığında karşımıza çıkan bu fareler, bilim dünyasına hâlâ katkı sağlamaya devam etmektedirler.