Gökyüzünün Koruyucu Kalkanı: Ozon Tabakası

İçerik Yazarı: Neslihan Sandıkcı

Editör: Elif Nur Öztürk

Tasarım: Sudenaz Şencan

Son yüzyıldaki en dikkate değer çevre sorunlarından biri Ozon Tabakasının delinmesi ve bu deliğin büyümesi olmuştur. Peki bunun bizler için önemi nedir? 

Ozon, üç oksijen molekülünden oluşan (O3), Dünya atmosferinde doğal olarak bulunan bir gazdır. Ozon,  atmosferde iki yerde bulunur: üst atmosferde yani stratosferde bulunur ve buradaki ozona "iyi ozon",  Dünya yüzeyine yakın olan kısımda ise troposferde bulunur buradaki ozona ise "kötü ozon" denir.  Troposferdeki ozon; araç egzozu, benzin buharı ve diğer emisyonlar arasındaki kimyasal reaksiyonlarla  oluşur ve bu canlılar için oldukça zararlıdır. statosferde ise eser miktarda bulunur ve bu katman "ozon  tabakası" olarak adlandırılan bölgeyi içerir. Bu tabaka Güneş'ten gelen tehlikeli ultraviyole ışınını (UV-B)  büyük oranda emerek gezegeni daha yaşanabilir hale getiriyor.

1970-80'lerde CFC (kloroflorokarbon) ve insan üretimi gazların artması ile ozon tahribatı arttı ve iyi ozon  seviyesi önemli miktarda azaldı. İyi ozon seviyesi düştükçe ozon tabakasındaki delik gitgide büyüdü ve  Dünya yüzeyine önemli miktarda UV-B ışını düştü. DNA’da hasara yol açıp, cilt kanserine sebep olması ile  de insan sağlığına etkisi azımsanmayacak derecede büyüktü. 1987'de BM üyesi ülkelerin imzaladığı Montreal Protokolü ile yasaklanan tüm Ozon yok edici kimyasallar aşamalı olarak kaldırıldı ancak bazıları hala kullanılmaktadır.  

2023 başlarına geldiğimizde bir grup bilim insanı ozon tabakasının toparlanmaya başladığını,  2045-2066'ya kadar tamamen iyileştirilmesi gerektiğini belirtti. Bu süreçte bir çok ülkenin çabaları ile  büyük bir başarı ortaya koyduğumuz aşikar. Bu durum tarihe "En Başarılı Uluslararası Çevresel Başarılar"  olarak geçmiştir.