CRISPR'ın Evrimi: seekRNA ile Genetik Mühendisliğinde Yeni Dönem 

İçerik Yazarı: Duygu Yallı

Editör: Ayşe Bayram

Tasarım: Feryal Yılmaz

Gen düzenlemeleri uzun süredir hayatımızın birçok noktasında karşımıza çıkmaktadır. Düzenlemeler yapılırken CRISPR-Cas9 gibi birçok biyoteknolojik yöntemden yararlanılmaktadır. Sydney Üniversitesinde çalışmalarına devam eden Dr. Sandro Ataide ve ekibi CRISPR’dan daha esnek ve doğru bir düzenleme sağlayan seekRNA adlı teknolojiyi Nature Communications’da geçtiğimiz günlerde yayımladılar. 

Peki CRISPR nedir?

Bu yöntem, bakterilerin kendilerini virüslere karşı savunması için kullandığı bir mekanizmayı örnek alarak tasarlanmıştır. Sistem, hedef DNA dizisini tanıyan rehber bir RNA’nın (gRNA) Cas9 adlı endonükleazı bu bölgeye götürmesiyle çalışır. Böylelikle Cas9, bu bölgeyi tanır ve keser. Kesim sonucunda, DNA sahip olduğu onarım sistemiyle kendini onarmaya başlar. Bu onarım sırasında bilim insanları DNA dizisi üzerinde istedikleri değişimi yapabilmektedir. 

Daha net, daha doğru!

Yeni yöntem olan seekRNA ise herhangi bir rehber RNA’ya ihtiyaç duymamaktadır. Bakteri ve arkelerde bulunan IS1111 ve IS110 ekleme dizilerinden üretilen bir ribonükleik asit (RNA) ipliği ile bölge daha kesin bir şekilde tanımlanabilmektedir. Ayrıca tanımladıktan sonraki kesim sürecinde herhangi bir başka proteine ihtiyaç duymamaktadır. Bu durumu Dr. Ataide “Bu, daha yüksek doğruluk ve daha az hatayla çok daha temiz bir düzenleme aracına olanak tanıyor.” şeklinde açıklamıştır. Şimdiye kadar geliştirilen teknolojilerde bu mümkün olmamıştır. 

Dr. Ataide’nin açıklamalarına göre, CRISPR ile ‘kes ve yapıştır aracı’na sahip olmak için ekstra bileşenlere ihtiyaç duyulurken; seekRNA, daha yüksek doğrulukla geniş bir DNA dizisi yelpazesini teslim edebilen bağımsız bir ‘kes ve yapıştır aracı’ olarak çalışır. Yayımlanan çalışmada bakteriler üzerinde yapılan testlerin olumlu sonuçlandığından bahsedilmektedir.

Dr. Ataide sıradaki hedeflerinin ise bu sistemi daha karmaşık bir sisteme sahip ökaryot hücrelere uyarlamak olduğunu söylüyor. Eğer bu uyarlama gerçekleşirse seekRNA teknolojisi uzun bir süre daha duyulacak gibi duruyor. Ayrıca sağlık, tarım ve biyoteknoloji alanlarında da büyük adımların atılmasına yardımcı olacaktır.