Sıtma Tedavisinde Yeni Bir İlaç: MED6-189

İçerik Yazarı: Duygu Yallı

Editör: Ayşe Bayram

Tasarım: Cemre Kabak

Sıtma, sivrisineklerle beraber taşınan beş farklı parazit türünün neden olduğu ciddi ve çoğunlukla öldürücü olan bir enfeksiyon hastalığıdır. En tehlikeli parazit türü ise Plasmodium falciparum’dur. Sıtmanın ilaçlarla tedavisi olsa da ilaçlara karşı direnç oluşturmasından dolayı 2022 yılında yaklaşık 620 bin ölüm gerçekleşmiştir.

Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kaliforniya Üniversitesi Riverside Kampüsü ve Kaliforniya Üniversitesi Irvine Kampüsü olarak 3 merkezin  sıtma üzerine olan ortak çalışması Science’ta yayımlandı. MED6-189 adını verdikleri ilaç Plasmodium falciparum ile enfekte olmuş insanlaştırılmış (genetik mühendisliği çalışmalarıyla insan kanına sahip) deney faresini iyileştirdi.

Araştırmacılardan Profesör Karine LeRoch ve Profesör Choukri Ben Mamoun, P. falciparum ile beraber hayvan kaynaklı enfeksiyona neden olan Plasmodium parazitlerinden P. knowlesi ve P. cynomolgi için de etkili bir ilaç olduğunu söylediler. İlacın P. knowlesi ile enfekte olmuş maymunlar üzerinde test edildiğinde enfekte olmuş kan hücrelerini temizlediğini belirttiler.

Peki İlacın Etki Şekli Nasıl?

Bitki kloroplastının evrimsel bir kalıntısı olan apikoplast; yağ asidi sentezi, isoprenoid biyosentezi ve hem (Hemoglobindeki demirli-porfirin) molekülünün sentezinde önemli bir rol oynamaktadır. Aynı zamanda Plasmodium gibi parazitler için kritik bir organeldir. İlacın parazit türlerinde bulunan apikoplast organelini ve veziküler trafik yollarını hedef alıp bunları bozarak çalıştığı gözlemlendi. MED6-189’un birden fazla yolu hedef alarak bozması ve etki alanının çokluğu bakterinin direnç kazanmasını zorlaştırır.

En iyi sıtma önleyici ilaçların çoğunun doğal ürünler veya onların bileşenleri olduğunu dile getiren Profesör Christopher Vanderwal, MED6-189’da deniz süngerlerinden elde edilen bir bileşikten esinlenildiğini söyledi. MED6-189’un P. falciparum büyümesini engelleme yeteneği ile P. knowlesi ve P. cynomolgi üzerindeki etkinliği, sıtma tedavisi için potansiyel bir ilaç olabileceği öngörülüyor.