Yapay Zekâ ve Kimyasal Mekanizmalar İş Başında: Kişiselleştirilmiş İlaç Doz

İçerik Yazarı: Işıl Akarçay

Editör: Fatma Melike Şahin

Tasarım: Ece Kara

Kimya bilimi ilaç moleküllerinin yapısını, etkileşimlerini ve vücutta geçirdiği dönüşümleri anlamamızı sağlar. Farmakogenetik ise bu kimyasal süreçlerin bireyden bireye nasıl değiştiğini genetik farklılıklar üzerinden inceler. Özellikle CYP2D6, CYP2C19 ve CYP3A4 enzimlerini kodlayan genlerdeki varyasyonlar, bir ilacın kimyasal yapısının ne hızda metabolize edileceğini belirler. Bu enzimler, karaciğerde gerçekleşen biyotransformasyon reaksiyonlarında kritik rol oynar ve ilaçların farmakokinetik profilini değiştirir.

Günümüzde yapay zekâ algoritmaları, genetik testlerden elde edilen verileri; hastanın yaşı, kilosu, eşlik eden hastalıkları ve ilaç geçmişiyle birlikte değerlendirerek moleküler düzeyde en uygun dozajı öngörebilir. Böylece hem ilacın terapötik etkisi maksimize edilir hem de toksisite riski azaltılır.

Örneğin, depresyon veya bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan bazı antidepresanlar, kimyasal yapıları gereği belirli enzimler tarafından hızlı ya da yavaş metabolize edilir. Yapay zekâ destekli farmakogenetik analizler, ilacın kimyasal özellikleri ile hastanın genetik profili arasındaki ilişkiyi çözümleyerek “kişiye özgü farmasötik kimya” yaklaşımını mümkün kılar.

Bu teknolojinin yaygınlaşması için moleküler biyokimya, analitik kimya ve klinik farmakoloji alanlarının birlikte çalışması gerekir. Ayrıca veri güvenliği, algoritma doğruluğu ve klinik standartların belirlenmesi, bu yöntemin güvenilirliğini artıracaktır.

Sonuç olarak, genetik bilgi ile kimya temelli ilaç analizlerini bir araya getiren yapay zekâ destekli farmakogenetik, gelecekte hem laboratuvar hem de klinik uygulamalarda devrim yaratma potansiyeline sahiptir.