Yeşil Kimya

İçerik Yazarı: Tuğba Gül Savak

Editör: Fatma Melike Şahin

Tasarım: Ece Kara

Sürdürülebilir kimya” olarak da tanımlanan “yeşil kimya” 1990'da kirlilik engelleme hareketi olarak başlamıştır. Karşılaşılan evrensel, ekolojik, enerjisel ve sağlıksal sorunların en aza indirgenmesinin, kaynakların korunmasının, çevreye duyarlı işlemlerin gerçekleşmesinin hedeflendiği bir kimya dalıdır.

“Yeşil Kimya”nın 12 Temel İlkesi:

1. Atık Önleme: En iyi atık, hiç üretilmeyen atıktır. Kimyasal süreçler atık oluşmayacak şekilde düzenlenmelidir.

2. Atom Ekonomisi: Reaksiyona giren atomların mümkün olduğunca ürüne dönüşmesi sağlanmalıdır. Yan ürünler en aza indirilmeli veya değerlendirilebilir olmalıdır.

3. Daha Az Kimyasal Sentezler: İnsanlara ve çevreye çok az zarar veren ya da hiç zarar vermeyen maddelerin kullanım ve üretimi için sentez yollarının geliştirilmesidir.

4. Güvenli Kimyasalların Tasarımı: Ürünler çevreye zarar vermeyecek ve insan sağlığına minimum risk oluşturacak şekilde tasarlanmalıdır.

5. Güvenli Çözücü ve Yardımcı Maddeler: Zararlı organik çözücüler yerine su bazlı çözücüler, iyonik sıvılar veya süperkritik CO₂ gibi alternatifler tercih edilmelidir.

6. Enerji Verimliliği: Reaksiyonlar düşük sıcaklık ve basınçta gerçekleştirilmeli, yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalıdır.

7. Yenilenebilir Hammaddeler: Fosil yakıt yerine biyokütle, biyobazlı hammaddeler veya CO₂ gibi sürdürülebilir kaynaklar kullanılmalıdır.

8. Gereksiz Türevlerden Kaçınma: Gereksiz reaksiyon adımları (koruyucu gruplar, fazla ara ürünler) azaltılmalı ve doğrudan sentez yolları tercih edilmelidir.

9. Kataliz: Stokiyometrik reaktifler yerine katalizörler kullanılarak daha az atık ve enerji tüketimi sağlanmalıdır. Biyokatalizörler ve enzimler, çevre dostu alternatiflerdir.

10. Çevre Dostu Ürünlerin Tasarımı: Ürünler biyolojik olarak parçalanabilir ve doğada zararlı kalıntı bırakmayacak şekilde tasarlanmalıdır.

11. Kirliliğin Gerçek Zamanlı İzlenmesi: Süreçler, anlık analizler ile izlenerek tehlikeli yan ürünlerin oluşumu önlenmelidir.

12. Güvenli Kimyasal Süreçlerin Seçimi: Patlayıcı, yanıcı veya zehirli maddeler içeren reaksiyonlar yerine güvenli alternatifler tercih edilmelidir.

Yaşam kalitesini arttırmak ve uygarlığımızın sürdürülebilir bir geleceği için bu konuda bilinçlenmeli ve yeşil kimya ve kurallarını öğrenmemiz gerekmektedir